De Tamoil Prijs Voor Kunsten en Letteren 2020 is toegekend aan
Ward Cornelia Mattheus Warmoeskerken,
kleding designer en verhalenverteller te Bergen op Zoom, vanwege zijn veelzijdige, originele en artistieke projecten op het gebied van kleding design én op het gebied van de woordkunsten zowel in Bergen op Zoom als daarbuiten.
Ward heeft zich in zijn leven en werken de uitdrukking VESTIS VIRUM FACIT, welke al in de klassieke culturen bekend was, op een bijzondere manier eigen gemaakt. Hij ontwikkelde de gedachte “kleren maken de man” tot het statement van zijn bedrijf: “kleding met een verhaal”.
Zowel de kleding als het verhaal zijn bij Ward in goede handen. Vanuit een stevige klassieke opleiding en behept met grote interesse in én uitgebreide vaardigheden op het gebied van kleding design ontwikkelde Ward kostuums waar altijd een verhaal aan vastzit. Deze mode is in het hier en nu draagbaar en resoneert tegelijkertijd met achterliggende historische gebeurtenissen of perioden.
Naast ontwerper is Ward al van jongs af aan verteller. Na grondig onderzoek zet hij kennis om in verhalen. Deze verhalen vertelt hij graag, soms als predikant, soms als theaterman en soms als docent. Enkele verhalen werden vastgelegd in publicaties. Andere verhalen inspireerden Ward tot het maken van kleding. Zo ontstond mode-theater. Als ‘artist in residence’ in de Bergse bibliotheek waren mode en het geschreven woord letterlijk met elkaar verbonden en stond Ward in contact met het publiek. Inmiddels leidt hij een eigen atelier in de Engelsestraat.
Kortom: Ward is een klassiek gevormd mode-designer, begiftigd met de gave van het woord en laat daarbij zelden steken vallen.
Met dit alles levert Ward Warmoeskerken niet alleen een belangrijke bijdrage aan de kunsten en letteren in het algemeen, maar ook aan het artistieke leven en de culturele uitstraling van stad en land van Bergen op Zoom.
Bergen op Zoom, 31 oktober 2020
Namens de jury, Namens Tamoil b.v.,
Willem Vermeulen, voorzitter Ronald Kempen, directeur
Toespraak Willem Vermeulen, voorzitter:
Vriendinnen en vrienden van de Tamoil Cultuurprijs.
Beste Ward.
Het is mij, zoals elk jaar weer, een aangenaam genoegen hier voor u te staan om aan u de laureaat van dit jaar te mogen voorstellen.
Dit is – voor de trouwe bezoeker van de uitreikingen – de standaardzin waar ik elk jaar mijn toespraak mee begin. Maar dat is dan ook zo’n beetje het enige wat standaard is.
De rest is dit jaar op allerlei manieren volstrekt uniek:
Ward is natuurlijk uniek, maar dat geldt voor elke prijswinnaar.
De omstandigheden zijn uniek. Een klein beetje mensen hier in de Hofzaal en hopelijk een meervoud daarvan achter de beeldbuis of lap-top of Ipad om dit moment met ons mee te beleven. Fijn dat U allemaal met ons verbonden bent. Het applaus moet U straks maar naar Ward sms-en of app-en. Het is niet anders.
Voor het eerst in de geschiedenis van de Tamoil Cultuurprijs is de laureaat een afstammeling van een eerdere laureaat. Ward, de zoon van Kees die precies 20 jaar geleden de prijs heeft gekregen. Later is er zelfs nog een prijswinnaar de familie ingetrouwd, Janno, dat geeft jullie wel een zeer hoog zeeridder-gehalte.
Volgend jaar bestaat deze prijs 40 jaar, immers, voor het eerst uitgereikt in 1981, maar dat betekent dat jij nu al precies de 40-ste prijswinnaar bent.
Nog niet eerder hadden we een winnaar in jouw categorie. Na schilders, beeldhouwers, schrijvers, fotografen en musici nu een kleding designer en tevens verhalenverteller. Want die combinatie maakt jouw kunstvorm zo uniek.
Met recht kunnen we zeggen: Ward, daar is er maar 1 van.
Geboren en getogen in Bergen op Zoom. Als kind zag je je vader bezig met schilderijen en je moeder met lapjes en stofjes en kleding. De bekende paplepel zat bij jou al jong vol met inspiratie.
Door je studie aan het Juvenaat, het gymnasium, kwam je nadrukkelijk in aanraking met geschiedenis en met de cultuur van de klassieke oudheid. Je leerde over tragedies, spektakelstukken en kluchten. Je experimenteerde met van alles op het gebied van muziek, dans, zang en toneel. Maar je had ook veel plezier in het gepuzzel met talen én het ontdekken van onbekende fabels en feiten.
Dat bracht je tot de keuze voor een klassieke studie – en voor buitenstaanders klinkt dat heel erg saai: papyrologie, latijn met allemaal verbuigingen en zo, archeologie, Grieks met heel veel woordjes leren. Het lezen van potscherven en door de muizen aangevreten oude boeken. Maar diegene die dat saai vinden dat zijn buitenstaanders. Die hebben geen idee. Want met deze kennis en vaardigheden was je in staat om geschiedenissen te ontdekken en geheimen te ontrafelen.
Daar schreef je dan over.
Er kwamen publicaties, bijvoorbeeld die over Joris van Spilbergen – als één van de eerste – en recent over Haat en Liefde in de oudheid.
En je ging lesgeven.
Op het Juvenaat, nu op het Norbertus. En ook in de avonduren voor mensen die hun kennis willen verbreden.
Grieks is de taal van de Bijbel, van het nieuwe testament, in je nam af en toe ook wel eens de taak van de pastoor over. Althans, als het gaat om het verzorgen van de preek.
Maar ondertussen vragen de aanwezigen en de luisteraars zich wellicht af ……. hoe kom je nu achter die naaimachine terecht. Hadden we het niet over kledingdesign?
Daar moeten we even bij stilstaan.
We hadden al gezegd dat je in je jeugd, via je moeder, al wel wat meerommelde met lapjes en bandjes. Spelenderwijs. En als tiener maakte je al vaak je eigen kleding. Zo ontwikkelde je ook een eigen stijl. Het oude gezegd is: kleren maken de man ….. en via de kleding die jij jezelf aanmat wilde je ook vormgeven aan wie je bent / wie je was in die tijd.
Want aan de kleding van een mens is veel af te lezen. De buitenkant zegt iets over de binnenkant. Maar als de binnenkant een beetje tegenvalt kun je de buitenkant tenminste nog proberen een beetje op te leuken of te corrigeren. En met die buitenkant kun je aan de binnenkant ook iets toevoegen.
Natuurlijk is bijvoorbeeld de nar van zichzelf al leuk, maar door het narrenpak valt hij helemaal goed in zijn rol en karakter. Dat doet kleding.
Maar ondertussen was je bezig met feiten ….. Over Griekse krijgsheren en Romeinse lusthoven en zo. En wat dachten we van de derde declinatie van het woord voor kasteel ….. of het onregelmatige verbuigen van het werkwoord zijn …… in 6 talen.
Er kwam een moment dat je hebt bedacht ……. Feiten, denk aan zo’n Joris Spilbergen …… geboren daar, gestorven dan en dan, heeft een beroep gehad. Die feiten moet je aankleden. En als je feiten aankleedt krijg je fabels. Verhalen dus. Feit of fabel …… het staat niet tegenover elkaar. Feiten vormen de kern van fabels …..
Vanuit de feiten ontstaan de verhalen …… verhalen kleden feiten aan. Hier in dit huis gaan ze ook aan de slag met verhalen ….. geheime verhalen zelfs …. Maar verhalen hebben hetzelfde als kleding …… het werkt pas als er iets in zit. Kleding zonder mens erin valt als lorre op de grond.
Verhalen of geheimen zonder kern / zonder feit / dat houd je niet vol.
Zoals verhalen aangeklede feiten zijn …… zo vormt kleding het verhaal van de drager of draagster. Helemaal niet zo raar dus …… die combinatie.
Toen je wat op gang kwam met het ontwerpen van kleding heb je ook al ervaring opgedaan met …. Laten we maar zeggen ….. modeshows. Je liet die kleding zien …. Maar nooit zomaar op een paspop of een model. Het werden altijd avonden rondom thema’s en verhalen.
En bijv. de verhalen van de personen die uitgebeeld worden in de Maria-ommegang vragen om passende kleding …. Kostuums die het verhaal ondersteunen …… maar dan moet je wel tot de kern van de feiten doordringen. Studie / een beeld vormen / de feiten op een rij // en dan bedenken hoe je die feiten versterkt, niet alleen met verhalen maar ook met kleding. Zo loopt, kort samengevat jouw creatieve proces.
Natuurlijk hoop je dat die creaties in de smaak vallen of dat ze een reactie uitlokken. Dat mensen snappen wat je wilt uitbeelden. Je hebt een periode in de bibliotheek gewerkt en in die periode was het contact met het publiek bijna vanzelfsprekend. Je zat gelijk bij de voordeur zo’n beetje.
In 2017 heb je toen een jas gemaakt van de kerkhervormer Maarten Luther. Bekend van de 95 stellingen die hij op 31 oktober 1517 in Wittenberg aan de kerkdeuren vastspijkerde. Vandaag toch maar even noemen. Maarten z’n jas stond mooi op een pop te pronken en je vroeg mensen om aan die jas een eigen stelling met een speld vast te prikken. Zo werd het interactief. Ik heb later al die stellingen van je mogen ontvangen en het geeft een aardig overzicht van hoe mensen denken over de kerk …… maar vooral ook hoe goed dat werkte om via een stuk kleding een verhaal los te krijgen.
Het gaat te ver om al je creaties de revue te laten passeren. Historische feiten waren vaak aanleiding voor jou om kleding te her-ontwerpen. Ook kreeg je steeds vaker opdrachten. Ook recente gebeurtenissen inspireerden je. Denk aan de bevrijdingsfeesten vorig najaar en nu die zeeridder.
Terzijde misschien, maar wij vonden de zeeridder altijd al heel mooi zoals die op de toren staat en zoals we nu voor de 40-ste keer in een klein replica mogen uitreiken …… maar jij moest toch zo nodig er nog weer mee aan de slag. Binnenkort te zien voor de hele wereld, als dit museum weer open gaat in november.
Wat de jury bijzonder waardeerde was dat jij ondanks de beperkingen van de covid-19 pandemie je toch vormen hebt proberen te vinden om het verhalen te laten klinken. Een oude Griekse tekst over een pandemie “de oorlog zonder wapens en schilden” inspireerde jou om een kunstvideo te maken en tevens ben je die gehele periode door gegaan …… als het maar even kon ….. met het geven van lezingen en lessen. En natuurlijk het werk in je atelier.
Je mag best weten, wij hebben als jury even gedacht of we in dit bijzondere jaar wel een prijs moesten uitreiken ….. maar cultuur mag nooit in lock-down gaan. Wat de omstandigheden ook zijn …. Cultuur kan mensen aan het denken zetten en aan het lachen brengen. Mensen verwonderen en iets meegeven. Kan de zorgen die er zijn even op een ander plan brengen. Cultuur kan woorden, beelden en vormen vinden waardoor mensen het volhouden en niet stil vallen. Juist nu dus een prijsuitreiking en juist in dit unieke jaar dus deze prijs voor jou.